श्री सरस्वती देवी के १०८ नाम व अर्थ

 

१.   शारदा                     श्वेतकमलवाली ।

२.   विजया                  विशिष्ट जय करनेवाली ।

३.   नंदा                          आनंद करनेवारी।

४.   जया                          जय स्वरुपा ।

५.   पद्मा                          कमल में रहनेवाली ।

६.   शिवा                        मंगलरूपा ।

७.   क्षमा                         सामर्थ्यरूपा ।

८.   दुर्गा                          कठिनाई से पाई जा सकनेवाली ।

९.   गौरी                         उज्वल स्वरुपवाली ।

१०. महालक्ष्मी                महासमृद्धि स्वरूपा ।

११. कालिका                  विनाश-शक्तिरूपा ।

१२. रोहिणी                    विकास शीला ।

१३. परा                         अति उत्तम रूपा ।

१४. माया                   माया (मोह) रूपा ।

१५. कुंडलिनी             कुंडलिनी शक्ति ।

१६. मेघा                    बोध शक्तिरूपा ।

१७. कौमारी                  बाल मनोहररूपा ।

१८. भुवनेश्वरी             तीन भुवनों की स्वामीनी ।

१९. श्यामा                 श्याम वर्णा उत्तम स्वरुपा ।

२०. चंडी                   उग्ररूपा ।

२१. कामाक्षी              मनोहर नयनोवाली ।

२२. रौद्री                   प्रचंड रूपा ।

२३. देवी                    तेजस्वी रूपवाली ।

२४. कला                   हीँ कारस्थित ध्येयस्वरूपा ।

२५. इडा                  देहस्थित ‘इडा’ नाडी की देवी ।

२६. पिंगला              देहस्थित ‘पिंगला’ नाडी की देवी।

२७. सुषुम्णा              सरस्वती ।

२८. भाषा                      भाषारूपा ।

२९. ह्रीँ कारी              ह्रीँ बीज मंत्ररूपा ।

३०. घीषणा                   ज्ञानस्वरूपा ।

३१. बिंछिका                मंडलाकारा ,वर्तुलरूपा

३२.ब्रह्माणी               वृद्धिरूपा ।

३३. कमला                   कमल पर विराजनेवाली ।

३४. सिद्धा                     सिद्ध स्वरूपा ।

३५. उमा                   कल्याण रूपा।

३६. अपर्णा                   तपस्विनी ।

३७. प्रभा                  दीप्तिमया ।

३८. दया                       करुणा शीला ।

३९. भर्भरी                 पोषणरूपा ।

४०. वैष्णवी                   सर्व व्यापक शक्ति

४१. बाला                  बालस्वरूपा ।

४२. वश्या                 भक्तप्रिया ।

४३. मंदिरा                  (समस्त जगत की) निवासरूपा।

४४. भैरवी                 भय रूपा ।

४५. जालया              आच्छादन करनेवाली ।

४६.शांभवी              शांति देनेवाली, शांतिस्वरूपा ।

४७.यामा                 नियंत्रक शक्ति ।

४८. शर्वाणी             (अज्ञान) छेदनेवाली ।

४९.कौशिका            गुप्त स्वरूपा ।

५०. रमा                  आनन्द स्वरूपा ।

५१.चक्रेश्वरी              (षट्) चक्रों की स्वामिनी ।

५२. महाविद्या            महाविद्या स्वरूपा ।

५३. मृडानी                प्रसन्नरूपा ।

५४. भगमालिनी          ऐश्वर्यरूपा ।

५५. विशाली          विशाल स्वरूपवाली ।

५६.शंकरी             शांति प्रदा ।

५७.दक्षा                निपुण स्वरूपा ।

५८.कालाग्नि           प्रलय कालकी अग्निरूप ।

५९. कपिला.             उत्तम वर्णवाली ।

६०.क्षया                 विनाश रूपा ।

६१.ऐंद्री                  श्रेष्ठत्वरूपा ।

६२.नारायणी           ज्ञानमार्गरूपा ।

६३.भीमा                भयंकर स्वरूपवाली ।

६४.वरदा                वरदान देनेवाली ।

६५.शांभवी              कल्याण करनेवाली ।

६६.हिमा                 शीतलता देनेवाली ।

६७.गांधर्वी               संगीत की देवी ।

६८.चारणी                स्तुति स्वरूपा ।

६९.गार्गी                  वर्णन करनेवाली ।

७०.कोटिश्री               उत्तम स्वरूपा ।

७१.श्री                      लक्ष्मी रूपा ।

७२.नंदिनी                आनंद देनेवाली ।

७३.सूरा..                      उत्पत्ति करनेवाली ।

७४. अमोघा                 सदा सफल रुपा ।

७५. जांगुली                 दोष हरनेवाली ।

७६. स्वाहा                   अच्छे ढंग से बुलाई गई ।

७७. गंडनी                   ज्ञान का सिंचन करनेवाली ।

७८. धनार्जनी                ज्ञानरुपा धन की स्वामीनी ।

७९. कबरी                     प्रशस्ति रूपा ।

८०. विशालाक्षी              विशाल नयनोवाली ।

 ८१. सुभगा                     सौभाग्यवाली ।

८२. चकरालिक           भयानक रूपवाली ।

८३. वाणी                 उच्चारण रूपा ।

८४. महानिशा          सुक्ष्म, संक्षेपकरनेवाली, अतिसुक्ष्मरूपा

८५. हारी                  आकर्षक स्वरूपा ।

८६.वागेश्वरी             वाणी की स्वामीनी ।

 ८७. निरंजना               दोष रहिता ।

८८. वारुणी                   मोह करनेवाली ।

८९. बदरीवासा           बदरीवन में रहनेवाली ।

९०. श्रद्धा                       श्रद्धा-स्वरूपा ।

९१. क्षेमंकरी                क्षेम-कुशल करनेवाली ।

९२. क्रिया                   क्रियारूपा ।

९३. चतुर्भुजा                  चार हाथोवाली ।

९४. द्विर्मुजा                     दो हाथोवाली ।

९५. शैला                        पर्वत पर रहनेवाली ।

९६. केशी                    उत्तम केशोवाली ।

९७. महाजया               महान विजयवाली ।

९८. वाराही                     कल्याण स्वरूपा ।

९९. यादवी                      उपासना रूपा ।

१०० षष्टी                     षष्ठी देवी, कार्तिकेय की शक्ति ।

१०१ प्रज्ञा                         विशिष्ट बोधन शीला ।

१०२ गीः                     वर्णन शक्ति ।

१०३ गौ.                         गतिस्वरूपा ।

१०४ महोदरी              विश्वको अपनेमें धारण करनेवाली ।

१०५ वाग्वादिनी          वाणी की बोलनेवाली ।

१०६. क्लीं कारी          क्लीं मंत्रबीजवाली ।

१०७ ऐं कारी                ऐं कार स्वरूपा ।

१०८ विश्वमोहिनी          विचको मोहनेवाली ।

(इति सरस्वती के १०८ नाम सम्पूर्ण)